अस्ताए मधुकर, जो निजी क्षेत्रको भूमिकामा जोड दिन्थे
<p>काठमाडौं। पूर्वअर्थमन्त्री प्राध्यापक मधुकर शमशेर राणा अब रहेनन्। ७८ वर्षको उमेरमा २९ असोजमा उनको निधन भयो। </p>
<p>१९ माघ २०६१ मा राजा ज्ञानेन्द्रको प्रत्यक्ष शासनकालमा उनले अर्थमन्त्रीको जिम्मेवारी पाए। तर उनको वास्तविक परिचय त्यो होइन। </p>
<p>उनी त खासमा अर्थतन्त्र र वित्तीयशास्त्रका विज्ञ हुन्। </p>
<p>राजा ज्ञानेन्द्रकै प्रत्यक्ष शासनकालमा मन्त्री भएका पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री रमेशनाथ पाण्डे उनलाई त्यसरी नै चिनाउँछन्। उनी राणालाई अर्थतन्त्र र वित्तीय क्षेत्रबारे स–साना विषयमा गहिरो ज्ञान राख्ने विज्ञको रुपमा चिनेको बताउँछन्।</p>
<p>“आर्थिक अनुसन्धानकर्ताका रुपमा राणााले नेपाली समाजलाई अमूल्य योगदान दिएका छन्”, पाण्डे भन्छन्।</p>
<p>राणाको परिचय नै अर्थशास्त्रीको रुपमा निर्माण भएको छ। </p>
<p>बेलायतको म्यानचेस्टर विश्वविद्यालय र स्वीजरल्याण्डको हौट्स एटयूड्स विश्वविद्यालयबाट उच्च शिक्षा हासिल गरेका थिए उनले।</p>
<p>त्यसपछि आफुलाई अर्थशास्त्रीको परिचयमा मात्र सिमित राखेनन्। अर्थशास्त्रीका रुपमा मात्र रहेनन्। अनुसन्धानकर्ताको रुपमा स्थापित गरे। शिक्षा क्षेत्रमा पनि महत्वपूर्ण योगदान दिए। </p>
<p>त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा ‘आर्थिक विकास तथा प्रशासन केन्द्र’ (सेडा) स्थापनामा उनको महत्वपूर्ण योगदान थियो। </p>
<p>२ जेठ २०२६ सालमा यो केन्द्रको स्थापना भएको थियो। पछिल्लो समय केही गतिहिन रहेको यो केन्द्रबाट प्रकाशित हुने लेखलाई शुरुवाती दिनमा दक्षिण एसियाका विभिन्न विश्वविद्यालयले महत्वका साथ हेर्ने गर्थे।</p>
<p>अर्थशास्त्रीका रुपमा पनि राणाको उच्च कद छ। </p>
<p>उनी अर्थतन्त्र वृद्धिका लागि नीजि क्षेत्रले इन्जिनको रुपमा भूमिका खेल्नुपर्नेमा जोड दिन्थे। तर नीजि क्षेत्रको भूमिका सहभागीतामूलक मात्र हुन नहुने उनको जिकिर हुन्थ्यो। </p>
<p>‘सरकारी र नीजि क्षेत्रबीच साझेदारी हुनुपर्छ’, <a href="https://www.spotlightnepal.com/2018/11/29/people-public-private-partnerships/">एक लेख</a>मा उनले लेखेका छन्, ‘सरकारी र नीजि क्षेत्रको साझेदारी नीति निर्माणको तहमा हुनुपर्छ।’</p>
<p>आफ्नो अर्थतन्त्र सुदृढीकरणका लागि नेपालले २० औं शताब्दीको आर्थिक नीति त्याग्नुपर्ने राणाको मत थियो। </p>
<p>विश्व व्यापार संगठनको सदस्य रहेको नेपालले उक्त संगठनलाई उपयोग गर्न नसकेको उनको धारणा थियो। </p>
<p>उनले आफ्नो एक लेखमा भनेका छन् नेपालको अर्थ नीतिकै कारण नेपालले विश्व व्यापार संगठनलाई उपयोग गर्न सकेको छैन।” </p>
<p>आर्थिक नीतिका अतिरिक्त कूटनीतिमा पनि राणाको विशेष दखल थियो। </p>
<p>उनले परराष्ट्रमन्त्रालयको विशेष सल्लाहकारका रुपमा पनि काम गरेका थिए। राष्ट्रिय प्रजातान्त्रिक पार्टीका नेता प्रकाशचन्द्र लोहनी परराष्ट्रमन्त्री हुँदा राणा परराष्ट्रमन्त्रालयका विशेष सल्लाकार थिए।</p>
<p>दक्षिण एसियाली क्षेत्रिय सहयोग संगठन (सार्क) स्थापनामा उनको कूटनीतिक कौशलले काम गरेको उनीसँग परिचितहरू बताउँछन्। </p>
<p>सार्कको स्थापनाकालदेखि नै यो क्षेत्रको कनेक्टिभिटीको मुद्धालाई राणाले प्रमुखताका साथ उठाउने गरेको बताइन्छ। पछिल्लो समय सार्क क्षेत्रका देशहरुले कनेक्टिभिटीलाई महत्वका साथ हेरिरहेका छन्।</p>
<p>राजनीतिका मूल खम्बा मानिने अर्थतन्त्र र कुटनीति दुवैमा दखल भए पनि राजनीतिमा भने राणाको खासै रुची नभएको पूर्व राजदूत शम्भुराम सिम्खडा बताउँछन्। सिम्खडा राणालाई एक शालिन व्यक्तिका रुपमा चित्रित गर्छन्। </p>
<p>“राणा अत्यन्तै शालिन व्यक्ति थिए”, पूर्व राजदूत सिम्खडा भन्छन्, “राणा परिवारमा जन्मिएर पनि उनको भद्रता हामीलाई छक्क पार्ने किसिमको थियो।” </p>
<p>साउन १९९८ मा काठमाडौँमा जन्मेका राणा एसियन इन्स्टिच्युट अफ म्यानेजमेन्टका संस्थापक थिए ।</p>
<p>साथै उनी हकीका कुशल खेलाडी पनि थिए । राणा नेपाल हकी संघका संस्थापक उपाध्यक्ष समेत थिए । </p>
<p>लामो समयदेखि मुटु र मिर्गौला रोगबाट पीडित राणा ललितपुरको जाउलाखेलस्थित निजि निवासमा बस्दै आएका थिए । </p>
प्रतिक्रिया दिनुहोस्
.jpg)
